مقدمه
اسکولیوز (Scoliosis) به حالتی گفته می‌شود که در آن ستون فقرات به‌جای خط صاف و مستقیم، دچار انحنای جانبی (به سمت چپ یا راست) می‌شود. این انحنا ممکن است خفیف، متوسط یا شدید باشد و گاهی به شکل حرف C یا S دیده می‌شود. اسکولیوز می‌تواند در هر سنی بروز پیدا کند، اما اغلب در دوران رشد سریع نوجوانی تشخیص داده می‌شود.
این عارضه اگر در مراحل اولیه شناسایی و درمان نشود، ممکن است پیشرفت کرده و بر عملکرد تنفسی، شکل ظاهری بدن و کیفیت زندگی فرد تأثیر منفی بگذارد.
علت‌های اسکولیوز
دلایل اسکولیوز به سه گروه عمده تقسیم می‌شود:
۱٫ اسکولیوز ایدیوپاتیک (بدون علت مشخص)
شایع‌ترین نوع اسکولیوز که معمولاً در نوجوانی بروز می‌کند و علت دقیق آن ناشناخته است. بیش از ۸۰٪ موارد اسکولیوز در این گروه قرار می‌گیرند.
۲٫ اسکولیوز مادرزادی
در اثر ناهنجاری‌های رشد ستون فقرات در دوران جنینی ایجاد می‌شود. در این نوع، مهره‌ها ممکن است به‌طور ناقص شکل گرفته باشند.
۳٫ اسکولیوز ثانویه (یا عصبی-عضلانی)
این نوع در افرادی با بیماری‌هایی نظیر فلج مغزی، دیستروفی عضلانی یا آسیب‌های نخاعی بروز می‌کند و ناشی از ضعف عضلات نگهدارنده ستون فقرات است.
اسکولیوز چه علائمی دارد؟
این علائم با توجه به شدت انحنا و سن بیمار می‌تواند متفاوت باشد. گاهی کاملاً بدون علامت است و فقط با معاینه پزشکی یا رادیولوژی تشخیص داده می‌شود.
شایع‌ترین علائم :
- انحنای واضح ستون فقرات
معمولاً هنگام خم شدن به جلو یا ایستادن قابل‌مشاهده است. - ناهماهنگی در ارتفاع شانه‌ها یا لگن
ممکن است یک شانه یا لگن بالاتر از دیگری به‌نظر برسد. - برآمدگی یک طرف از پشت قفسه سینه (rib hump)
به‌ویژه هنگام خم شدن به جلو. - اختلال در ایستادن صاف یا متقارن نبودن لباس روی بدن
- درد پشت یا کمردرد (در موارد متوسط تا شدید یا در بزرگسالان)
- احساس خستگی زودهنگام هنگام ایستادن یا راه‌رفتن‌های طولانی
- کاهش ظرفیت تنفسی در موارد شدید
به‌دلیل تأثیر انحنا بر قفسه سینه و عملکرد ریه‌ها.
چگونه اسکولیوز را تشخیص می‌دهند؟
تشخیص اسکولیوز معمولاً با معاینه فیزیکی توسط پزشک آغاز می‌شود. در مرحله بعد، از روش‌های تصویربرداری برای تأیید شدت و نوع انحنا استفاده می‌شود:
- آزمون خم به جلو (Adam’s Forward Bend Test)
برای مشاهده برجستگی در یک طرف بدن. - رادیوگرافی ستون فقرات (X-Ray)
برای اندازه‌گیری زاویه انحنا (زاویه کوب). - MRI یا CT Scan
در موارد خاص برای بررسی عمیق‌تر ساختار مهره‌ها یا احتمال وجود ضایعه عصبی.
آیا اسکولیوز همیشه نیاز به درمان دارد؟
خیر. نوع درمان به شدت انحنا، سن بیمار، وضعیت رشدی و میزان درد بستگی دارد.
- در انحنای خفیف (کمتر از ۲۰ درجه): فقط تحت نظر پزشک قرار می‌گیرد.
- در انحنای متوسط (۲۰ تا ۴۰ درجه): ممکن است بریس تجویز شود.
- در انحنای شدید (بیش از ۴۰ تا ۵۰ درجه): جراحی اصلاحی ستون فقرات توصیه می‌شود.
سخن پایانی
اسکولیوز یک اختلال اسکلتی شایع اما قابل‌کنترل است. تشخیص زودهنگام و شروع درمان مناسب، نقش مهمی در پیشگیری از پیشرفت انحنا و حفظ کیفیت زندگی ایفا می‌کند.
اگر در فرزند یا اطرافیانتان متوجه ناهماهنگی در قامت، شانه‌ها یا پشت شدید، معاینه‌ی به‌موقع توسط پزشک فوق تخصص ستون فقرات مانند دکتر نوید گلچین می‌تواند بهترین تصمیم درمانی را رقم بزند.
پاسخ دهید