داخل ستون‌فقرات، یک کانال نخاعی وجود دارد. این کانال نخاعی برای سلامت بدن ما از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است، ازآنجایی‌که در اصل محافظ نخاع و ریشه‌های اعصابی است که از آن عبور می‌کنند. این کانال ساختار اعضای ستون مهره‌ها، دیسک‌های بین‌مهره‌ای، رباط‌های نخاع و اعصاب را احاطه کرده که تا بازوها و پاها نیز ادامه دارد. سایز کانال نخاعی براساس سن و جنسیت تغییر می‌کند. به‌طور معمول، این کانال در ستون‌فقرات گردنی قطری برابر با ۲۵میلی‌متر و در ستون‌فقرات کمری قطری برابر با ۳۰میلی‌متر دارد.
کاهش سایز و تنگی کانال نخاعی را تنگی کانال نخاعی می‌نامند. این تنگ‌شدگی ناشی از غلیظ شدن رباط‌ها و رسوب کلسیفیکاسیون یا پیوست‌های استخوانی است. نخستین بار یک متخصص آناتومی فرانسوی به نام آنتونی پورتال در سال ۱۸۰۳ میلادی، تنگی نخاع را تشخیص داده و به جامعه پزشکی معرفی کرد.
اغلب علاوه‌بر تنگی کانال نخاعی، گذرگاه‌های عصبی که اعصاب از آن خارج می‌شوند نیز تنگ می‌شوند (تنگی فورامن عصبی، NFS). عبارت «لنگش تناوب»، اغلب توسط بیماران برای شر‌‌ح دردشان بعد از فعالیت‌های فیزیکی مانند بلندشدن، ایستادن و راه رفتن که ناشی از کمبود اکسیژن است، استفاده می‌شود. به‌عنوان مثال، هنگام خرید، اغلب بیماران برای اینکه کسی متوجه دردشان نشود، طوری رفتار می‌کنند انگار ایستاده‌اند و برای مدتی به شیشه مغازه خیره شده‌اند تا از بین رفتن درد برای خود فرصتی خریده باشند. آیا بررسی میزان خون موجود در اندام‌ها، در راستای تشخیص لنگش متناوب از بیماری شریان محیطی و تنگی کانال نخاعی کارآمد واقع خواهد شد؟ اگرچه، در مواردی که بیمار از بیماری شریان محیطی رنج می‌برد، پاها سیانوتیک و سرد می‌شوند و نبض شریان نیز بسیار ضعیف می‌شود. تنگی کانال نخاعی که موجب ایجاد فشار بر نخاع، اعصاب و عروق خونی می‌شود، نه‌تنها باعث کمردرد شده، بلکه موجب آسیب‌دیدگی دائمی اعصاب نیز خواهد شد.
تنگی کانال نخاعی در میان زنان شیوع بیشتری دارد
حدود ۸۰ درصد آلمانی‌ها از کمردرد رنج می‌برند و کمردرد ۴۰ درصد این افراد همیشگی است. تقریبا ۱۰ درصد این افراد دچار تنگی کانال نخاعی هستند، این درحالی است که در ۲۰ درصد از افراد بالای ۶۰ سال، علائم رادیوگرافیک تنگی نخاع وجود دارد. تنگی کانال نخاعی در میان زنان شیوع بیشتری دارد (از هر ۳ نفر، یک نفر). به‌طور تقریبی، ۶۰هزار بیمار سالانه به‌واسطه تنگی کانال نخاعی بستری می‌شوند. البته باید تنگی کانال نخاعی مادرزادی را از نوع اکتسابی آن تمییز داد. انواع مادرزادی تنگی کانال نخاعی را می‌توان نوع نادری از تنگی این کانال معرفی کرد.
علائم شایع تنگی کانال نخاعی
در صورت تنگی کانال نخاعی، بیماران بیشتر از درد در ناحیه پاها که با احساس سنگینی و گرفتگی همراه است، رنج می‌برند. برخی از بیماران نیز از درد کمر شکایت دارند. در موراد نادری این علائم هنگام بلندشدن و ایستادن یا راه رفتن بروز می‌کنند. با خم‌شدن به جلو یا نشستن، علائم یا بیشتر می‌شوند یا از بین می‌روند، چراکه کانال نخاعی از این طریق کمی کش آمده و جای بیشتری خواهد داشت و کمی فشار وارد آمده بر اعصاب نخاع را کاهش می‌دهد. به‌طور معمول، بیمارانی که از تنگی کانال نخاعی ستون‌فقرات کمری رنج می‌برند بیشتر از بی‌حسی، مورمورشدگی، ضعف و سنگینی پاها رنج می‌برند. علاوه‌براین، تنگی کانال نخاعی می‌تواند منجر به احساس ضعف شدید، محدودیت در حرکت، اختلال در خواب، مثانه و نعوظ نیز شود. تنگی کانال نخاعی ستون‌فقرات گردنی موجب احساس درد در بازوها و ناراحتی در تمام بدن، ضعف بازوها، عدم امنیت در حرکت، بی‌اختیاری ادرار، آتروفی اعضای خارجی و موارد دیگری مشابه علائم میلوپاتی گردنی می‌شود. این نوع تنگی کانال نخاعی می‌تواند به‌شدت زندگی افراد درگیر را مختل کرده و در نتیجه کیفیت زندگی بیماران را به‌صورت چشمگیری کاهش دهد.
تشخیص تنگی کانال نخاعی
همان طور که همه می‌دانیم، شیوه‌های درمانی را تنها زمانی می‌توان آغاز کرد که پزشک متخصص بعد از ارزیابی و کسب آگاهی دقیق از شرح‌حال بالینی بیمار، معاینات دقیق فیزیکی و عصب‌شناختی و بررسی نتایج حاصل از معاینات رادیو‌لوژیک به تشخیص دقیقی دست یابد. ازاین‌رو برای معایناتی از این دست از ام‌آر‌آی استفاده می‌کنیم، چراکه اسکن ام‌آر‌آی می‌تواند اعصاب، دیسک‌های بین‌مهره‌ای، عروق خونی و دیگر ساختارها را با جزئیات مشخص کند، حتی تورم جزئی یا قابل‌ملاحظه دیسک‌های بین‌مهره‌ای. در سی‌تی‌اسکن، تغییرات ساختار استخوانی نیز به‌خوبی قابل‌تشخیص است. اما باتوجه به این نکته که بیمار در معرض تماس مستقیم با تشعشع قرار دارد، این شیوه را می‌توان با ام‌آر‌آی جایگزین کرد. برای X-ray از ستون‌فقرات کمری بیمار باید در موقعیت خم شده یا درازکشیده باشد، چراکه از این طریق می‌توان به‌طور هم‌زمان نشانی از ناپایداری ستون‌فقرات یا اسپوندیلولیستزیس را تشخیص داد یا اینکه این احتمال را رد کرد. درصورتی که قطر کانال نخاعی کمتر از ۱۵ میلی‌متر باشد، می‌توان اظهار داشت که کانال نخاعی نسبتا دچار انسداد شده است و درصورتی‌که قطر این کانال ۱۰ میلی‌متر باشد با تنگی کامل کانال نخاعی روبه‌رو هستیم.
شیوه‌های درمانی تنگی کانال نخاعی
زمانی که پزشک متخصص موفق به ارائه تشخیصی کامل و دقیق از وضعیت بیمار شود، می‌توان بهترین فرایند درمانی را متناسب با هر بیمار ارائه کرد. از جمله این شیوه‌های درمانی در وهله اول می‌توان به تجویز آرام‌بخش‌ها، تزریق، حرکات ورزشی، درمان دستی و مواردی از این دست اشاره کرد. اگرچه در برخی موارد، درصورتی‌که شیوه‌های درمانی محافظه‌کارانه به‌واسطه موارد فردی یا تنگی و احساس درد بیمار قابل‌اعمال نباشند، پیشنهاد ما این است که گزینه‌های درمانی دیگر را موردارزیابی قرار دهید.
در بیمارانی که نشانه‌های مشخصی دارند، نباید صرفا منتظر علائم بیشتر بود، چراکه نتایج حاصل از این شیوه‌های درمانی می‌تواند به‌شدت به‌واسطه محدودیت‌هایی که در حرکات بیماران اعمال می‌شود تحت‌الشعاع قرار بگیرد. در این موارد، عمل جراحی که کمترین میزان و درصد از پیچیدگی را به‌همراه خواهد داشت، فرایندی روتین است و باید توسط پزشک متخصص و بیمار به‌عنوان گزینه‌ای درمانی موردارزیابی قرار گیرد.
درصورتی‌که شیوه‌های درمانی معمول و محافظه‌کارانه تنگی کانال نخاعی نتایج مطلوب و دلخواه را به‌همراه نداشته باشد یا درصورتی‌که نتایج خارج از معمولی را همراه داشته باشد، مانند ضعف یا اختلال مثانه، گزینه میکروسرجری می‌تواند با از میان برداشتن ساختارهای ضخیم‌شده یا رسوبات استخوانی اعصاب محصورشده را رها کند. به‌عبارتی دیگر، کانال نخاعی و نوروفورامن را گسترده‌تر می‌کنیم تا اعصاب جایگاه بیشتری داشته باشد. فیوژن ستون‌فقراتی را تنها زمانی باید مدنظر داشت که امکان ناپایداری ستون‌فقرات وجود داشته باشد.
برخلاف فرایندهای معمول جراحی، یک جراحت یا بریدگی جزئی به‌اندازه ۳ سانتی‌متر در طول در هر بخشی در میکروسرجی کافی خواهد بود. از این طریق می‌توان احتمال ایجاد زخم بعد از عمل جراحی را به‌طور چشمگیری کاهش داد.
تشخیص سریع تنگی کانال نخاعی
اما خبر خوب برای آن دسته از افرادی که از تنگی کانال نخاعی در هراس هستند این است که این فرایند را می‌توان با شیوه‌های مشخصی متوقف کرد. پزشکان و متخصصان فیزیوتراپی همیشه پیشنهاد می‌کنند که برای جلوگیری از تنگی کانال نخاعی بهتر است دوچرخه‌سواری کرد، چراکه از این طریق فضای بیشتری برای اعصاب فراهم خواهد شد. گسترش طول کانال نخاعی از طریق میکروسرجری فضای بیشتری ایجاد می‌کند در نتیجه ساختارهای عصبی بازتولیدشده یا بهبود می‌یابند. بنابراین به‌منظور پیشگیری از بروز تنگی‌های بیشتر باید عضلات کمر خود را تقویت و پایدار کنید.
نویسنده
پزشک مونتر سابیرینی
متخصص جراحی مغز و اعصاب
پاسخ دهید