بهترین روش های درمان تومور مخچه در سال 2025 چیست؟
بهترین روش های درمان تومور مخچه در سال 2025 چیست؟
مقدمه
اهمیت مخچه در عملکردهای حیاتی مغز
درمان تومور مخچه یکی از ساختارهای کلیدی سیستم عصبی مرکزی است که نقشی فراتر از کنترل حرکات ارادی دارد. این ناحیه در هماهنگی حرکتی، تعادل، تنظیم تون عضلانی، زمانبندی حرکات و حتی برخی عملکردهای شناختی و هیجانی نقش دارد. به همین دلیل، بروز هرگونه توده یا تومور در این ناحیه میتواند پیامدهای بالینی پیچیده و گاه ناتوانکنندهای ایجاد کند که مستقیماً کیفیت زندگی بیمار را تحت تأثیر قرار میدهد.
تومورهای مخچه به دلیل موقعیت آناتومیک خاص، نزدیکی به ساقه مغز و مسیرهای حیاتی عصبی، از نظر تشخیصی و درمانی چالشبرانگیز محسوب میشوند. تصمیمگیری درمانی در این بیماران صرفاً بر اساس برداشت توده نیست، بلکه نیازمند ارزیابی دقیق ریسکها، پیامدهای عصبی و انتخاب رویکرد درمانی متناسب با ویژگیهای فردی بیمار است.
تعریف تومورهای مخچه و طیف بدخیمی
تومورهای مخچه شامل طیف وسیعی از ضایعات خوشخیم تا بدخیم با منشاء سلولی متفاوت هستند. این تومورها میتوانند اولیه باشند، یعنی از خود بافت مخچه منشأ بگیرند، یا ثانویه و متاستاتیک باشند که از سایر نواحی بدن به مخچه گسترش یافتهاند. از نظر بالینی، شناخت نوع تومور نقش تعیینکنندهای در انتخاب بهترین روش درمان دارد.
برخی از شایعترین تومورهای اولیه مخچه شامل موارد زیر هستند:
- مدولوبلاستوما
- آستروسیتوما
- اپاندیموما
- گلیوبلاستوماهای نادر مخچهای
در میان این موارد، مدولوبلاستوما بهویژه به دلیل رفتار تهاجمی، پتانسیل انتشار در محور کرانیواسپاین و پاسخ متفاوت به درمان در کودکان و بزرگسالان، اهمیت ویژهای در تصمیمگیریهای درمانی دارد.
چرا سال 2025 نقطه عطفی در درمان تومورهای مخچه محسوب میشود
تا دهههای گذشته، درمان تومورهای مخچه عمدتاً بر سه محور جراحی، رادیوتراپی و شیمیدرمانی کلاسیک متمرکز بود. اما پیشرفتهای اخیر در علوم اعصاب، تصویربرداری پیشرفته، ژنتیک مولکولی و درمانهای هدفمند باعث شدهاند که رویکرد درمانی در سال 2025 بهطور اساسی تغییر کند.
امروزه تصمیمگیری درمانی دیگر یک الگوی ثابت و یکسان برای همه بیماران نیست، بلکه یک فرآیند پویا و شخصیسازیشده محسوب میشود که عوامل متعددی در آن نقش دارند، از جمله:
- سن بیمار و وضعیت عملکردی
- نوع هیستوپاتولوژیک و مولکولی تومور
- محل دقیق ضایعه در مخچه
- میزان درگیری ساختارهای حیاتی
- احتمال پاسخ به درمانهای نوین
به همین دلیل، مفهوم «بهترین روش درمان» در سال 2025 به معنای انتخاب هوشمندانهترین ترکیب درمانی برای هر بیمار خاص است، نه صرفاً تهاجمیترین گزینه موجود.
رویکرد Decision-Based در انتخاب بهترین روش درمان
این مقاله با رویکرد Decision-Based طراحی شده است؛ به این معنا که بهجای ارائه فهرستی از روشهای درمانی، تلاش میکند به پزشکان، بیماران و تصمیمگیرندگان بالینی کمک کند تا در هر سناریوی بالینی، بهترین مسیر درمانی ممکن را انتخاب کنند.
در این رویکرد، سؤال اصلی این نیست که «چه درمانهایی وجود دارد»، بلکه این است که:
در چه شرایطی، برای چه بیماری، با چه مشخصات توموری، کدام روش یا ترکیب درمانی بیشترین اثربخشی و کمترین عارضه را خواهد داشت؟
این نگاه تصمیممحور، بهویژه در تومورهای مخچه که هر خطای درمانی میتواند منجر به آسیب عصبی دائمی شود، اهمیت حیاتی دارد.
نقش مطالعات موردی و شواهد بالینی در تصمیمسازی
یکی از ارکان اصلی این مقاله، استفاده هدفمند از Case Studyهای معتبر منتشرشده در منابع علمی بینالمللی مانند PubMed، SpringerLink و Cambridge University Press است. بررسی موارد واقعی بیماران بزرگسال و سالمند مبتلا به مدولوبلاستوما و سایر تومورهای مخچه، امکان تحلیل دقیقتری از اثربخشی درمانها در دنیای واقعی فراهم میکند.
این مطالعات موردی نشان میدهند که:
- تومورهایی که بهطور سنتی «کودکانه» تلقی میشدند، در بزرگسالان نیز رخ میدهند
- پاسخ به درمان میتواند حتی در سنین بالا نیز مطلوب باشد
- ترکیبهای درمانی نوین میتوانند بقای طولانیمدت ایجاد کنند
این شواهد، پایه علمی تصمیمگیریهای درمانی در سال 2025 را شکل میدهند.
اپیدمیولوژی و طبقهبندی مولکولی تومورهای مخچه در تصمیمگیری درمانی
اپیدمیولوژی تومورهای مخچه در کودکان و بزرگسالان
تومورهای مخچه از نظر توزیع سنی، الگوهای متفاوتی نسبت به سایر تومورهای سیستم عصبی مرکزی دارند. در کودکان، مخچه یکی از شایعترین محلهای بروز تومورهای اولیه مغز است، در حالی که در بزرگسالان، شیوع این تومورها کمتر اما پیچیدهتر و اغلب با تشخیصهای افتراقی چالشبرانگیز همراه است.
مدولوبلاستوما شایعترین تومور بدخیم مخچه در کودکان محسوب میشود، اما برخلاف تصور سنتی، این تومور در بزرگسالان نیز رخ میدهد و حدود ۳۰ درصد موارد آن در سنین بالای ۱۸ سال گزارش شده است. در بزرگسالان، اغلب تشخیص با تأخیر انجام میشود، زیرا علائم بالینی ممکن است غیر اختصاصی بوده و با اختلالات وستیبولار یا بیماریهای دژنراتیو اشتباه گرفته شود.
در سالمندان، تومورهای مخچهای نادرتر هستند، اما در صورت بروز، معمولاً رفتار تهاجمیتری دارند و تصمیمگیری درمانی باید با در نظر گرفتن وضعیت عمومی بیمار، بیماریهای همراه و تحملپذیری درمان انجام شود.
اهمیت اپیدمیولوژی در انتخاب استراتژی درمان
شناخت اپیدمیولوژی تومورهای مخچه صرفاً جنبه آماری ندارد، بلکه مستقیماً بر تصمیمگیری درمانی اثر میگذارد. برای مثال:
- در کودکان، تمرکز بر کاهش عوارض شناختی بلندمدت رادیوتراپی اهمیت بیشتری دارد
- در بزرگسالان، کنترل موضعی بیماری و پیشگیری از عود اولویت بالاتری دارد
- در سالمندان، تعادل بین اثربخشی درمان و کیفیت زندگی تعیینکننده است
بنابراین، سن بیمار بهتنهایی یک عدد نیست، بلکه یک متغیر کلیدی در الگوریتم تصمیمسازی درمانی محسوب میشود.
تحول در طبقهبندی تومورهای مخچه: از هیستولوژی به مولکولار
تا سالها، طبقهبندی تومورهای مخچه عمدتاً بر اساس ویژگیهای میکروسکوپی و هیستولوژیک انجام میشد. اما با پیشرفت علوم ژنومیک و بیولوژی مولکولی، مشخص شد که تومورهایی با ظاهر هیستولوژیک مشابه میتوانند رفتار بیولوژیک کاملاً متفاوتی داشته باشند.
در سال 2025، طبقهبندی مولکولی به یک رکن اساسی در تشخیص و درمان تومورهای مخچه تبدیل شده است. این طبقهبندی امکان پیشبینی دقیقتر پیشآگهی و انتخاب درمان هدفمندتر را فراهم میکند.
زیرگروههای مولکولی مدولوبلاستوما و اهمیت بالینی آنها
مدولوبلاستوما بهعنوان مهمترین تومور بدخیم مخچه، به چهار زیرگروه مولکولی اصلی تقسیم میشود:
- WNT
- SHH
- Group 3
- Group 4
هر یک از این زیرگروهها ویژگیهای ژنتیکی، الگوی انتشار، پاسخ به درمان و پیشآگهی متفاوتی دارند. برای مثال، بیماران با زیرگروه WNT معمولاً پیشآگهی بسیار مطلوبی دارند و ممکن است کاندید کاهش شدت درمان باشند. در مقابل، Group 3 اغلب با ریسک بالای متاستاز و پاسخ ضعیفتر به درمان همراه است و نیاز به رویکردهای تهاجمیتر دارد.
در بزرگسالان، زیرگروه SHH شیوع بیشتری دارد و همین موضوع باعث شده که درمانهای هدفمند مبتنی بر مسیر Hedgehog در سالهای اخیر مورد توجه ویژه قرار گیرند.
نقش طبقهبندی مولکولی در درمانهای شخصیسازیشده
طبقهبندی مولکولی صرفاً یک ابزار تشخیصی نیست، بلکه مستقیماً مسیر درمان را تعیین میکند. بر اساس پروفایل مولکولی تومور، تصمیمگیریهای زیر امکانپذیر میشود:
- انتخاب شدت رادیوتراپی
- تصمیمگیری درباره استفاده یا عدم استفاده از شیمیدرمانی کمکی
- ارزیابی امکان بهرهگیری از درمانهای هدفمند یا ایمونوتراپی
- پیشبینی احتمال عود یا متاستاز
این رویکرد شخصیسازیشده، هسته اصلی درمان تومورهای مخچه در سال 2025 را تشکیل میدهد.
جمعبندی
در نهایت، اپیدمیولوژی و طبقهبندی مولکولی دو ستون اصلی در طراحی استراتژی درمانی تومورهای مخچه هستند. بدون درک دقیق این دو عامل، هرگونه درمان میتواند یا بیشازحد تهاجمی باشد یا بهطور ناکافی بیماری را کنترل کند. در سال 2025، بهترین درمان، درمانی است که بر اساس شواهد اپیدمیولوژیک و دادههای مولکولی، برای هر بیمار بهصورت اختصاصی طراحی شود.
نقش تصویربرداری پیشرفته در تصمیمگیری درمانی تومورهای مخچه در سال 2025
تحول تصویربرداری از ابزار تشخیصی به ابزار تصمیمسازی
در گذشته، تصویربرداری مغزی عمدتاً برای تشخیص وجود تومور و تعیین محل آن استفاده میشد. اما در سال 2025، تصویربرداری پیشرفته به یکی از مهمترین ارکان تصمیمگیری درمانی در تومورهای مخچه تبدیل شده است. این روشها نهتنها به شناسایی توده کمک میکنند، بلکه اطلاعات عملکردی، متابولیک و ارتباطات عصبی اطراف تومور را نیز در اختیار تیم درمان قرار میدهند.
در تومورهای مخچه، که نزدیکی به ساقه مغز و مسیرهای عصبی حیاتی اهمیت زیادی دارد، هر میلیمتر اطلاعات بیشتر میتواند مسیر جراحی، میزان برداشت تومور و حتی انتخاب بین درمانهای تهاجمی یا محافظهکارانه را تغییر دهد.
MRI پیشرفته و نقش آن در برنامهریزی جراحی
MRI همچنان پایه اصلی تصویربرداری در تومورهای مخچه است، اما نسخههای پیشرفته آن نقش فراتر از تصویربرداری آناتومیک دارند. استفاده از تکنیکهایی مانند MRI با کنتراست دینامیک، امکان ارزیابی عروقرسانی تومور و تمایز بین بافت زنده تومور و نکروز را فراهم میکند.
این اطلاعات به جراح کمک میکند تا:
- مرزهای واقعی تومور را دقیقتر مشخص کند
- خطر خونریزی حین عمل را کاهش دهد
- احتمال برداشت حداکثری ایمن را افزایش دهد
در تصمیمگیری درمانی، این دادهها مشخص میکنند که آیا بیمار کاندید جراحی کامل است یا باید به برداشت محدود و درمانهای مکمل فکر کرد.
MRI Functional و حفظ عملکردهای عصبی
MRI Functional یا fMRI با شناسایی نواحی فعال مغز در حین انجام وظایف خاص، امکان نقشهبرداری عملکردی را فراهم میکند. اگرچه استفاده از fMRI در مخچه نسبت به نیمکرههای مغزی پیچیدهتر است، اما در سالهای اخیر کاربرد آن در تومورهای مخچهای افزایش یافته است.
اطلاعات بهدستآمده از fMRI به تیم جراحی کمک میکند تا مسیرهای حیاتی مرتبط با تعادل، هماهنگی حرکتی و حتی برخی عملکردهای شناختی را حفظ کند. این موضوع بهویژه در بیمارانی که هدف درمان، حفظ کیفیت زندگی در کنار کنترل تومور است، نقش تعیینکننده دارد.
DTI و ترکتوگرافی در جلوگیری از آسیبهای عصبی
تصویربرداری انتشار یا DTI یکی از ارزشمندترین ابزارها در تصمیمگیری جراحی تومورهای مخچه محسوب میشود. این تکنیک امکان ترسیم مسیرهای ماده سفید عصبی را فراهم میکند و نشان میدهد که فیبرهای عصبی حیاتی چگونه در اطراف یا داخل تومور جابجا شدهاند.
در عمل، DTI به تصمیمگیری درباره موارد زیر کمک میکند:
- انتخاب ایمنترین مسیر جراحی
- تعیین میزان برداشت مجاز تومور
- پیشبینی احتمال عوارض عصبی پس از عمل
در برخی موارد، نتایج DTI میتواند تصمیم تیم درمان را از جراحی تهاجمی به درمان ترکیبی با تمرکز بیشتر بر رادیوتراپی تغییر دهد.
PET و ارزیابی متابولیک تومور
PET بهعنوان یک روش تصویربرداری متابولیک، اطلاعاتی ارائه میدهد که MRI قادر به نمایش آن نیست. در تومورهای مخچه، PET میتواند در تمایز بین تومور فعال، بافت اسکار پس از درمان و نکروز ناشی از رادیوتراپی نقش کلیدی داشته باشد.
این تمایز در تصمیمگیریهای مهمی مانند:
- تشخیص عود واقعی تومور
- تعیین نیاز به جراحی مجدد
- ارزیابی پاسخ به شیمیدرمانی یا درمانهای هدفمند
اهمیت ویژهای دارد و از انجام درمانهای غیرضروری یا پرخطر جلوگیری میکند.
نقش تصویربرداری پیشرفته در تصمیمگیری چندوجهی
در سال 2025، تصویربرداری پیشرفته دیگر بهصورت جداگانه تفسیر نمیشود، بلکه در کنار دادههای بالینی، پاتولوژیک و مولکولی تحلیل میشود. این رویکرد یکپارچه باعث میشود که تصمیمگیری درمانی دقیقتر، شخصیسازیشدهتر و ایمنتر باشد.
در بسیاری از مراکز پیشرفته، نتایج MRI پیشرفته، DTI و PET بهصورت همزمان در جلسات تیم چندتخصصی بررسی میشوند تا بهترین مسیر درمانی برای هر بیمار انتخاب شود.
جمعبندی تصمیممحور
تصویربرداری پیشرفته در تومورهای مخچه، ستون فقرات تصمیمگیری درمانی در سال 2025 محسوب میشود. این روشها نهتنها تشخیص را بهبود میبخشند، بلکه با کاهش عوارض، افزایش اثربخشی درمان و حفظ عملکردهای عصبی، نقش مستقیمی در بهبود پیامدهای بالینی بیماران دارند.
جراحی هدفمند و کمتهاجمی بهعنوان رکن اول درمان در مدیریت چندوجهی تومورهای مخچه
جراحی بهعنوان نقطه شروع تصمیمگیری درمانی
در درمان تومورهای مخچه، جراحی اغلب اولین و مهمترین گام در مسیر مدیریت بیماری محسوب میشود. هدف اصلی جراحی نهتنها کاهش حجم تومور، بلکه فراهمکردن اطلاعات تشخیصی دقیق برای تصمیمگیریهای بعدی است. در سال 2025، جراحی دیگر یک اقدام منفرد نیست، بلکه بخشی از یک استراتژی چندوجهی و برنامهریزیشده است که بر اساس دادههای تصویربرداری پیشرفته و پروفایل مولکولی تومور طراحی میشود.
در بسیاری از موارد، کیفیت جراحی اولیه تأثیر مستقیمی بر پاسخ به رادیوتراپی، شیمیدرمانی و حتی احتمال عود بیماری دارد. به همین دلیل، تصمیم درباره میزان برداشت تومور باید با دقت بالا و با در نظر گرفتن تعادل بین کنترل بیماری و حفظ عملکردهای عصبی انجام شود.
برداشت کامل در برابر برداشت ایمن حداکثری
یکی از مهمترین چالشهای جراحی تومورهای مخچه، تصمیمگیری بین برداشت کامل تومور و برداشت ایمن حداکثری است. در تومورهایی مانند مدولوبلاستوما، شواهد بالینی نشان میدهند که برداشت حداکثری تومور با بهبود بقای بدون عود همراه است. با این حال، در مواردی که تومور به ساختارهای حیاتی مانند ساقه مغز یا هستههای عمقی مخچه چسبندگی دارد، برداشت کامل میتواند منجر به عوارض عصبی غیرقابلبرگشت شود.
در سال 2025، تصمیمگیری جراحی بر اساس این اصل انجام میشود که:
کنترل بلندمدت بیماری نباید به قیمت از دست رفتن شدید کیفیت زندگی بیمار تمام شود.
بنابراین، برداشت ایمن حداکثری که با درمانهای مکمل همراه شود، در بسیاری از بیماران انتخاب منطقیتری محسوب میشود.
نقش جراحی کمتهاجمی و تکنولوژیهای نوین
پیشرفتهای تکنولوژیک باعث شدهاند که جراحی تومورهای مخچه به سمت رویکردهای کمتهاجمیتر حرکت کند. استفاده از ناوبری عصبی، میکروسکوپهای پیشرفته جراحی، مانیتورینگ حین عمل و نقشهبرداری عصبی، دقت جراح را بهطور قابلتوجهی افزایش داده است.
این ابزارها به جراح امکان میدهند تا:
- مسیر جراحی بهینه را انتخاب کند
- آسیب به بافت سالم مخچه را به حداقل برساند
- عوارضی مانند آتاکسی، اختلال بلع و نقصهای حرکتی را کاهش دهد
در نتیجه، بیماران سریعتر بهبود مییابند و آمادگی بهتری برای دریافت درمانهای مکمل خواهند داشت.
جراحی در بزرگسالان و سالمندان: ملاحظات ویژه
جراحی تومورهای مخچه در بزرگسالان و سالمندان نیازمند ملاحظات خاصی است. برخلاف کودکان، این گروه سنی اغلب با بیماریهای زمینهای، کاهش ذخیره عصبی و تحمل کمتر برای عوارض جراحی مواجه هستند.
مطالعات موردی منتشرشده در منابع معتبر نشان دادهاند که حتی در بیماران بالای ۶۰ سال مبتلا به مدولوبلاستوما، جراحی میتواند بخشی مؤثر از درمان باشد، به شرط آنکه انتخاب بیمار بهدرستی انجام شود. در این بیماران، هدف اصلی جراحی معمولاً کاهش بار توموری و ایجاد شرایط مناسب برای رادیوتراپی و شیمیدرمانی است، نه لزوماً برداشت کامل تومور.
نقش جراحی در تشخیص دقیق و طبقهبندی مولکولی
یکی از جنبههای کلیدی جراحی در سال 2025، فراهمکردن نمونه بافتی کافی و باکیفیت برای بررسیهای پاتولوژیک و مولکولی است. بدون نمونه مناسب، تعیین زیرگروه مولکولی تومور امکانپذیر نخواهد بود و تصمیمگیری درمانی دچار عدم قطعیت میشود.
در تومورهایی مانند مدولوبلاستوما، اطلاعات مولکولی بهدستآمده از نمونه جراحی میتواند:
- شدت رادیوتراپی را تعیین کند
- نیاز به شیمیدرمانی کمکی را مشخص کند
- پیشآگهی بیمار را پیشبینی نماید
به همین دلیل، جراحی تنها یک اقدام درمانی نیست، بلکه پایه تشخیص دقیق و درمان شخصیسازیشده محسوب میشود.
رادیوتراپی پیشرفته (IMRT و Proton Therapy) در درمان تومورهای مخچه
جایگاه رادیوتراپی در درمان چندوجهی تومورهای مخچه
رادیوتراپی یکی از ارکان اصلی درمان تومورهای مخچه، بهویژه تومورهای بدخیم مانند مدولوبلاستوما و گلیوبلاستوماهای مخچهای است. در اغلب بیماران، رادیوتراپی پس از جراحی و بهعنوان درمان کمکی برای کنترل میکروسکوپی بیماری بهکار میرود. در برخی موارد خاص، رادیوتراپی حتی میتواند نقش درمان اصلی را ایفا کند، بهویژه زمانی که جراحی کامل امکانپذیر نباشد.
در سال 2025، تصمیمگیری درباره رادیوتراپی دیگر بهصورت یکنواخت انجام نمیشود، بلکه نوع تکنیک، دوز، میدان تابش و زمانبندی آن بر اساس ویژگیهای فردی بیمار و پروفایل مولکولی تومور تعیین میشود.
IMRT و افزایش دقت در تابش
رادیوتراپی با شدت تعدیلشده یا IMRT یکی از مهمترین پیشرفتها در درمان تومورهای مخچه محسوب میشود. این تکنیک امکان توزیع یکنواخت و دقیق دوز تابش را در حجم تومور فراهم میکند، در حالی که آسیب به بافتهای سالم اطراف به حداقل میرسد.
در تومورهای مخچه، این موضوع اهمیت ویژهای دارد، زیرا ساختارهای حساسی مانند ساقه مغز، هستههای عمقی مخچه و مسیرهای عصبی حیاتی در نزدیکی ناحیه تابش قرار دارند. استفاده از IMRT به تصمیمگیرندگان درمانی اجازه میدهد که:
- دوز مؤثرتر به تومور بدهند
- خطر عوارض عصبی دیررس را کاهش دهند
- امکان افزایش دوز در بیماران پرریسک را فراهم کنند
این مزایا باعث شدهاند که IMRT به یکی از استانداردهای درمانی در بسیاری از مراکز پیشرفته تبدیل شود.
Proton Therapy و کاهش عوارض بلندمدت
پروتونتراپی بهعنوان یکی از پیشرفتهترین روشهای رادیوتراپی، در سالهای اخیر توجه ویژهای در درمان تومورهای سیستم عصبی مرکزی جلب کرده است. ویژگی فیزیکی خاص پروتونها باعث میشود که بیشترین انرژی تابشی در عمق مشخصی آزاد شود و پس از آن دوز تابش بهطور ناگهانی کاهش یابد.
در درمان تومورهای مخچه، این ویژگی بهویژه در شرایط زیر اهمیت دارد:
- بیماران جوان با امید به بقای طولانیمدت
- بیمارانی که نیاز به رادیوتراپی کرانیواسپاین دارند
- مواردی که حفظ عملکرد شناختی و عصبی اولویت بالایی دارد
پروتونتراپی میتواند خطر آسیب به بافتهای سالم مغز، شنوایی و غدد درونریز را بهطور قابلتوجهی کاهش دهد و کیفیت زندگی پس از درمان را بهبود بخشد.
رادیوتراپی کرانیواسپاین و چالشهای تصمیمگیری
در تومورهایی مانند مدولوبلاستوما که تمایل به انتشار در محور کرانیواسپاین دارند، رادیوتراپی کرانیواسپاین بخش جداییناپذیر درمان محسوب میشود. با این حال، این نوع تابش گسترده با عوارض بالقوه قابلتوجهی همراه است و تصمیمگیری درباره آن نیازمند ارزیابی دقیق ریسک و فایده است.
در سال 2025، اطلاعات مولکولی تومور نقش مهمی در تصمیمگیری درباره شدت و وسعت رادیوتراپی کرانیواسپاین ایفا میکنند. برای مثال، بیماران با زیرگروه مولکولی کمریسک ممکن است کاندید کاهش دوز یا میدان تابش باشند، در حالی که بیماران پرریسک نیاز به درمان تهاجمیتری دارند.
زمانبندی رادیوتراپی در ارتباط با جراحی و شیمیدرمانی
زمان شروع رادیوتراپی یکی از عوامل کلیدی در اثربخشی درمان است. تأخیر بیشازحد میتواند خطر عود بیماری را افزایش دهد، در حالی که شروع زودهنگام بدون بهبود مناسب پس از جراحی ممکن است عوارض را تشدید کند.
در رویکرد تصمیممحور، زمانبندی رادیوتراپی بر اساس موارد زیر تعیین میشود:
- وضعیت ترمیم زخم جراحی
- وضعیت عمومی و نورولوژیک بیمار
- نیاز به شیمیدرمانی همزمان یا متوالی
هماهنگی دقیق بین تیم جراحی، انکولوژی و رادیوتراپی در این مرحله نقش حیاتی دارد.
جمعبندی تصمیممحور
رادیوتراپی پیشرفته در سال 2025 به ابزاری دقیق، قابلکنترل و شخصیسازیشده در درمان تومورهای مخچه تبدیل شده است. انتخاب بین IMRT، پروتونتراپی و تنظیم دوز و میدان تابش، باید بر اساس شواهد علمی، ویژگیهای مولکولی تومور و اولویتهای بالینی بیمار انجام شود. تصمیم صحیح در این مرحله، میتواند تعادل بین کنترل مؤثر بیماری و حفظ کیفیت زندگی را تضمین کند.
شیمیدرمانی کلاسیک و هدفمند بر اساس پروفایل مولکولی تومورهای مخچه
نقش شیمیدرمانی در استراتژی درمانی تومورهای مخچه
شیمیدرمانی بهعنوان یکی از ارکان اصلی درمان چندوجهی تومورهای مخچه، بهویژه در تومورهای بدخیم، جایگاه تثبیتشدهای دارد. با این حال، نقش آن در سال 2025 دیگر یک نقش یکنواخت و از پیشتعیینشده نیست. شیمیدرمانی امروزه بهعنوان ابزاری انعطافپذیر در نظر گرفته میشود که بر اساس نوع تومور، ریسک بیماری، سن بیمار و ویژگیهای مولکولی، میتواند بهصورت کمکی، همزمان با رادیوتراپی یا در قالب درمان نگهدارنده استفاده شود.
در تصمیمگیری درمانی، هدف اصلی شیمیدرمانی کاهش احتمال عود، کنترل بیماری میکروسکوپی و افزایش بقای بدون پیشرفت است، در حالی که تلاش میشود عوارض سیستمیک به حداقل برسد.
شیمیدرمانی کلاسیک و جایگاه آن در سال 2025
رژیمهای شیمیدرمانی کلاسیک همچنان بخش مهمی از درمان تومورهای مخچه، بهویژه مدولوبلاستوما، را تشکیل میدهند. داروهایی مانند سیسپلاتین، کاربوپلاتین، وینکریستین، سیکلوفسفامید و اتوپوزاید همچنان در بسیاری از پروتکلهای استاندارد مورد استفاده قرار میگیرند.
در بزرگسالان، انتخاب رژیم شیمیدرمانی نیازمند دقت بیشتری است، زیرا تحملپذیری داروها نسبت به کودکان متفاوت بوده و خطر عوارضی مانند نوروپاتی، نارسایی کلیوی و سرکوب مغز استخوان افزایش مییابد. به همین دلیل، در سال 2025 دوزبندی و ترکیب داروها بهصورت فردمحور تنظیم میشود، نه بر اساس پروتکلهای ثابت.
شیمیدرمانی همزمان با رادیوتراپی
در برخی تومورهای مخچه، شیمیدرمانی بهصورت همزمان با رادیوتراپی استفاده میشود تا اثر حساسکنندگی به اشعه افزایش یابد. این رویکرد بهویژه در بیماران پرریسک یا مواردی که برداشت کامل تومور امکانپذیر نبوده، مورد توجه قرار میگیرد.
با این حال، تصمیم برای درمان همزمان باید با احتیاط انجام شود، زیرا ترکیب این دو روش میتواند عوارض حاد را تشدید کند. ارزیابی دقیق وضعیت عمومی بیمار و عملکرد ارگانها، بخش جداییناپذیر این تصمیمگیری است.
ظهور شیمیدرمانی هدفمند مبتنی بر پروفایل مولکولی
یکی از مهمترین تحولات درمان تومورهای مخچه در سالهای اخیر، حرکت بهسوی شیمیدرمانی و درمانهای هدفمند مبتنی بر مسیرهای مولکولی است. شناسایی زیرگروههای مولکولی مدولوبلاستوما و سایر تومورهای مخچه، امکان استفاده از داروهایی را فراهم کرده است که مستقیماً مسیرهای سیگنالینگ غیرطبیعی را هدف قرار میدهند.
برای مثال، در تومورهای وابسته به مسیر SHH، داروهای مهارکننده این مسیر بهعنوان گزینههای درمانی بالقوه مطرح شدهاند. این رویکرد میتواند در بیمارانی که پاسخ مناسبی به شیمیدرمانی کلاسیک ندارند یا دچار عود بیماری شدهاند، نقش نجاتبخش ایفا کند.
تموزولوماید و رژیمهای نوین ترکیبی
تموزولوماید بهعنوان یک عامل آلکیلهکننده با قابلیت عبور از سد خونی-مغزی، در برخی تومورهای مخچهای و بهویژه در مطالعات موردی مدولوبلاستوما مورد توجه قرار گرفته است. ترکیب تموزولوماید با سایر داروهای شیمیدرمانی و رادیوتراپی، در برخی بیماران نتایج امیدوارکنندهای از نظر کنترل بلندمدت بیماری نشان داده است.
در تصمیمگیری درمانی، استفاده از این رژیمها معمولاً در شرایط زیر مطرح میشود:
- عود بیماری پس از درمان استاندارد
- عدم تحمل رژیمهای کلاسیک
- وجود شواهد مولکولی مبنی بر پاسخپذیری تومور
تعادل بین اثربخشی درمان و کیفیت زندگی
یکی از مهمترین چالشها در شیمیدرمانی تومورهای مخچه، حفظ تعادل بین اثربخشی درمان و کیفیت زندگی بیمار است. عوارض شناختی، خستگی مزمن و اختلالات عصبی میتوانند تأثیر طولانیمدتی بر زندگی بیماران داشته باشند.
در رویکرد تصمیممحور سال 2025، موفقیت درمان صرفاً با بقای طولانیتر سنجیده نمیشود، بلکه حفظ عملکرد و استقلال بیمار نیز بهعنوان شاخصهای کلیدی در نظر گرفته میشوند.
ملاحظات پزشکی
شیمیدرمانی در درمان تومورهای مخچه از یک ابزار ثابت به یک مداخله شخصیسازیشده تبدیل شده است. انتخاب بین شیمیدرمانی کلاسیک، رژیمهای ترکیبی و درمانهای هدفمند باید بر اساس دادههای مولکولی، وضعیت بالینی بیمار و اهداف درمانی انجام شود. تصمیم درست در این مرحله میتواند تفاوت معناداری در کنترل بیماری و کیفیت زندگی بیماران ایجاد کند.
ایمونوتراپی و درمانهای نوین بیولوژیک در درمان تومورهای مخچه در سال 2025
تغییر پارادایم درمان از سیتوتوکسیک به بیولوژیک
درمان تومورهای مخچه تا سالها بر پایه روشهای سیتوتوکسیک مانند شیمیدرمانی و رادیوتراپی استوار بود. با این حال، محدودیت اثربخشی این روشها در برخی بیماران و بروز عوارض بلندمدت، زمینه را برای توسعه درمانهای نوین بیولوژیک فراهم کرد. در سال 2025، ایمونوتراپی و درمانهای مبتنی بر تعامل سیستم ایمنی با تومور، بهعنوان گزینههایی مکمل و گاه جایگزین در تصمیمگیری درمانی مطرح هستند.
این رویکردها بهجای تخریب مستقیم سلولهای توموری، تلاش میکنند پاسخ ایمنی بدن را علیه تومور فعال یا تقویت کنند و به همین دلیل، الگوی عوارض و اثربخشی متفاوتی دارند.
ایمونوتراپی و چالشهای خاص تومورهای مغزی
استفاده از ایمونوتراپی در تومورهای سیستم عصبی مرکزی، از جمله تومورهای مخچه، با چالشهای منحصربهفردی همراه است. سد خونی-مغزی، محیط ایمنی خاص مغز و ناهمگونی سلولهای توموری، همگی عواملی هستند که پاسخ به ایمونوتراپی را پیچیده میکنند.
با این حال، مطالعات اخیر نشان دادهاند که برخی تومورهای مخچه، بهویژه در زیرگروههای مولکولی خاص، میتوانند به درمانهای ایمونولوژیک پاسخ دهند. این یافتهها باعث شدهاند که ایمونوتراپی بهعنوان یک گزینه بالقوه در بیماران منتخب مورد توجه قرار گیرد.
مهارکنندههای نقاط وارسی ایمنی
مهارکنندههای نقاط وارسی ایمنی یکی از مهمترین دستههای ایمونوتراپی هستند که با مهار مسیرهای مهارکننده پاسخ ایمنی، فعالیت سلولهای T علیه تومور را افزایش میدهند. اگرچه اثربخشی این داروها در تومورهای مغزی بهطور کلی کمتر از برخی سرطانهای سیستمیک گزارش شده است، اما در سال 2025 تحقیقات نشان میدهند که در بیماران با بار جهشی بالاتر یا بیان خاص برخی مارکرهای ایمنی، میتوان به نتایج قابلقبولی دست یافت.
در تصمیمگیری درمانی، استفاده از این داروها معمولاً در شرایط عود بیماری یا عدم پاسخ به درمانهای استاندارد مطرح میشود و نیازمند انتخاب دقیق بیمار است.
واکسنهای توموری و درمانهای سلولی
واکسنهای توموری که بر اساس آنتیژنهای اختصاصی تومور طراحی میشوند، یکی دیگر از رویکردهای نوین در درمان تومورهای مخچه هستند. هدف این روشها آموزش سیستم ایمنی برای شناسایی و حمله اختصاصی به سلولهای توموری است.
در کنار آن، درمانهای سلولی مانند استفاده از سلولهای T مهندسیشده، هرچند هنوز در مراحل تحقیقاتی قرار دارند، اما افقهای جدیدی را در درمان تومورهای مقاوم به درمان باز کردهاند. این روشها بهویژه در بیمارانی که گزینههای درمانی محدودی دارند، مورد توجه پژوهشگران قرار گرفتهاند.
درمانهای هدفمند بیولوژیک و مهار مسیرهای سیگنالینگ
درمانهای بیولوژیک هدفمند که مسیرهای سیگنالینگ خاص در سلولهای توموری را مهار میکنند، پل ارتباطی بین شیمیدرمانی کلاسیک و ایمونوتراپی محسوب میشوند. در تومورهای مخچه، بهویژه مدولوبلاستوماهای وابسته به مسیر SHH، این داروها میتوانند نقش مهمی در کنترل بیماری ایفا کنند.
تصمیم برای استفاده از این درمانها بر اساس نتایج آنالیز مولکولی تومور انجام میشود و نشاندهنده حرکت بهسوی درمان کاملاً شخصیسازیشده است.
ترکیب ایمونوتراپی با سایر روشهای درمانی
یکی از مهمترین استراتژیهای درمانی در سال 2025، ترکیب ایمونوتراپی با جراحی، رادیوتراپی یا شیمیدرمانی است. شواهد نشان میدهند که برخی از این روشها میتوانند پاسخ ایمنی را تقویت کرده و اثربخشی ایمونوتراپی را افزایش دهند.
با این حال، این ترکیبها نیازمند طراحی دقیق و پایش مستمر هستند، زیرا خطر افزایش عوارض ایمنی وجود دارد. تصمیمگیری در این زمینه باید در چارچوب تیم چندتخصصی انجام شود.
نقش تیم چندتخصصی در موفقیت درمان تومورهای مخچه
چرا درمان تومورهای مخچه بدون تیم چندتخصصی ناقص است
تومورهای مخچه بهدلیل پیچیدگیهای آناتومیک، تنوع بیولوژیک و پیامدهای عصبی بالقوه، از جمله بیماریهایی هستند که درمان آنها بههیچوجه نمیتواند تکبعدی باشد. در سال 2025، شواهد علمی نشان میدهند که بهترین نتایج درمانی زمانی حاصل میشوند که تصمیمگیریها در قالب یک تیم چندتخصصی ساختارمند انجام شود.
این تیم نهتنها بر انتخاب روش درمانی نظارت میکند، بلکه مسئول هماهنگی زمانبندی، مدیریت عوارض و تطبیق درمان با شرایط متغیر بیمار در طول مسیر درمان است.
نقش نوروسرجن در هدایت مسیر درمان
نوروسرجن اغلب نخستین متخصصی است که نقش محوری در مدیریت تومورهای مخچه ایفا میکند. تصمیمگیری درباره امکان جراحی، میزان برداشت تومور و ریسکهای عصبی، پایه بسیاری از تصمیمهای بعدی را تشکیل میدهد.
در جلسات تیمی، نوروسرجن اطلاعات حیاتی مربوط به قابلیت برداشت تومور، ارتباط آن با ساختارهای حساس و نتایج احتمالی جراحی را ارائه میدهد. این اطلاعات مستقیماً بر انتخاب رادیوتراپی، شیمیدرمانی و حتی تصمیم برای استفاده از درمانهای نوین بیولوژیک تأثیر میگذارند.
نقش انکولوژیست در طراحی درمان سیستمیک
انکولوژیست پزشکی مسئول طراحی و تنظیم درمانهای سیستمیک مانند شیمیدرمانی، درمانهای هدفمند و ایمونوتراپی است. در تومورهای مخچه، این نقش بهویژه حساس است، زیرا بسیاری از داروها باید از سد خونی-مغزی عبور کنند و در عین حال، تحملپذیری بیمار نیز محدود است.
در چارچوب تیم چندتخصصی، انکولوژیست با توجه به دادههای پاتولوژیک و مولکولی، تصمیم میگیرد که:
- آیا بیمار به شیمیدرمانی نیاز دارد یا خیر
- چه رژیمی بیشترین اثربخشی و کمترین عارضه را خواهد داشت
- زمانبندی درمان سیستمیک چگونه با سایر مداخلات هماهنگ شود
نقش رادیوتراپیست در بهینهسازی کنترل موضعی بیماری
رادیوتراپیست وظیفه طراحی دقیق برنامه تابش را بر عهده دارد. در تومورهای مخچه، کوچکترین خطا در تعیین میدان تابش میتواند منجر به آسیبهای عصبی جدی شود. به همین دلیل، مشارکت فعال رادیوتراپیست در جلسات تصمیمگیری تیمی ضروری است.
اطلاعات ارائهشده توسط رادیوتراپیست شامل انتخاب تکنیک مناسب، تعیین دوز بهینه و زمانبندی رادیوتراپی است. این تصمیمها باید با وضعیت جراحی و برنامه شیمیدرمانی هماهنگ شوند تا بیشترین اثربخشی حاصل شود.
نقش پاتولوژیست و ژنتیسین در درمان شخصیسازیشده
در سال 2025، پاتولوژیست و متخصص ژنتیک مولکولی نقشی فراتر از تشخیص اولیه دارند. تحلیل دقیق نمونه بافتی و شناسایی زیرگروههای مولکولی تومور، اطلاعاتی فراهم میکند که مستقیماً مسیر درمان را تعیین میکنند.
بدون این دادهها، استفاده از درمانهای هدفمند یا تصمیم برای کاهش یا تشدید شدت درمان امکانپذیر نخواهد بود. بنابراین، مشارکت این تخصصها در تیم درمانی، اساس درمان مبتنی بر شواهد و شخصیسازیشده را شکل میدهد.
نقش تخصصهای حمایتی در بهبود کیفیت زندگی
تیم چندتخصصی درمان تومورهای مخچه تنها به متخصصان درمان سرطان محدود نمیشود. حضور نورولوژیست، متخصص توانبخشی، گفتاردرمانگر و روانشناس در این تیم نقش مهمی در مدیریت عوارض و بهبود کیفیت زندگی بیمار دارد.
این تخصصها به بیماران کمک میکنند تا:
- اختلالات تعادلی و حرکتی را بهتر مدیریت کنند
- مشکلات بلع و گفتار را کاهش دهند
- با فشارهای روانی ناشی از بیماری کنار بیایند
این حمایتها بهویژه در بیماران با بقای طولانیمدت اهمیت زیادی دارند.
تصمیمگیری مشترک با بیمار و خانواده
یکی از اصول کلیدی تیم چندتخصصی در سال 2025، مشارکت فعال بیمار و خانواده در فرآیند تصمیمگیری است. ارائه اطلاعات شفاف درباره گزینههای درمانی، عوارض احتمالی و پیامدهای بلندمدت، به بیمار کمک میکند تا تصمیمی آگاهانه و متناسب با اولویتهای خود بگیرد.
این رویکرد مشارکتی نهتنها رضایت بیمار را افزایش میدهد، بلکه پایبندی به درمان و نتایج بالینی را نیز بهبود میبخشد.
جمعبندی
درمان موفق تومورهای مخچه در سال 2025 حاصل هماهنگی دقیق یک تیم چندتخصصی است. هر تخصص قطعهای از پازل درمان را تکمیل میکند و تنها با همافزایی این نقشها میتوان به تصمیمهایی دست یافت که هم اثربخش باشند و هم کیفیت زندگی بیمار را حفظ کنند.
چالشها، عوارض درمان و کیفیت زندگی بیماران پس از درمان تومورهای مخچه
چالشهای درمانی در مسیر چندوجهی
درمان تومورهای مخچه با مجموعهای از چالشهای بالینی همراه است که تصمیمگیری در هر مرحله را پیچیده میکند. این چالشها شامل موارد زیر هستند:
- محدودیتهای جراحی: دسترسی به تومور در ساختارهای حساس مخچه و ساقه مغز محدود است و برداشت کامل همیشه ممکن نیست. تصمیمگیری بین برداشت کامل یا برداشت ایمن حداکثری نیازمند ارزیابی دقیق ریسکها و مزایا است.
- انتخاب روشهای رادیوتراپی: تعیین تکنیک (IMRT یا پروتونتراپی)، دوز و زمانبندی مناسب، بدون اطلاعات مولکولی و بالینی دقیق دشوار است.
- پاسخ به شیمیدرمانی و درمانهای هدفمند: عدم پاسخ به درمانهای کلاسیک یا هدفمند نیازمند تعدیل برنامه درمانی و انتخاب ترکیبهای جایگزین است.
- مدیریت بیماران با سن بالا یا بیماریهای زمینهای: تحمل درمان و خطر عوارض در این بیماران محدودتر است و تصمیمات باید متناسب با شرایط فردی باشد.
عوارض کوتاهمدت درمان
در مراحل اولیه درمان، بیماران ممکن است با عوارض کوتاهمدت مواجه شوند که کنترل آنها اهمیت زیادی دارد:
- پس از جراحی: تورم مغز، اختلال تعادل، تهوع و اختلالات حرکتی گذرا.
- پس از رادیوتراپی: خستگی شدید، التهاب پوست، و در موارد خاص علائم عصبی موقتی.
- پس از شیمیدرمانی: سرکوب مغز استخوان، تهوع، استفراغ، آسیب به اعصاب محیطی و مشکلات کلیوی یا کبدی.
تیم درمانی باید با پایش دقیق و اقدامات حمایتی، شدت این عوارض را کاهش دهد تا بیمار بتواند مسیر درمان را ادامه دهد.
عوارض بلندمدت و پیامدهای عصبی
برخی عوارض درمان تومورهای مخچه ممکن است سالها پس از درمان ظاهر شوند و کیفیت زندگی بیماران را تحت تأثیر قرار دهند:
- اختلالات شناختی و حافظه: بهویژه در بیمارانی که رادیوتراپی کرانیواسپاین دریافت کردهاند.
- آتاکسی و اختلالات تعادلی مزمن: ناشی از آسیب بافت سالم مخچه در طول جراحی یا تابش.
- اختلالات گفتار و بلع: ممکن است نیاز به توانبخشی طولانیمدت داشته باشد.
- نوروپاتی محیطی: غالباً پس از شیمیدرمانی با داروهای سیسپلاتین یا وینکریستین ایجاد میشود.
پیشبینی و پایش این عوارض برای طراحی برنامه توانبخشی و حمایتی ضروری است.
بازگشت بیماری و مدیریت عود
یکی از چالشهای مهم در درمان تومورهای مخچه، بازگشت بیماری پس از درمان اولیه است. برخی بیماران ممکن است سالها پس از درمان با عود تومور یا متاستاز مواجه شوند. در این شرایط، تصمیمگیری درباره استفاده مجدد از جراحی، رادیوتراپی موضعی یا ترکیبهای شیمیدرمانی هدفمند، نیازمند بررسی دقیق ریسک و پیشبینی پیامدها است.
مطالعات موردی نشان دادهاند که بازگشت دیررس تومور یا تغییر مسیر مولکولی تومور، برنامه درمان را پیچیده میکند و نقش تیم چندتخصصی در تعیین بهترین گزینه بیش از پیش اهمیت پیدا میکند.
کیفیت زندگی و حمایت روانی
کیفیت زندگی پس از درمان تومورهای مخچه به عوامل متعدد بستگی دارد:
- بازتوانی فیزیکی: تمرکز بر تقویت تعادل، حرکت و تواناییهای روزمره.
- حمایت روانی: مدیریت اضطراب، افسردگی و فشارهای ناشی از بیماری و درمان.
- توانبخشی شناختی و گفتاری: بهبود اختلالات یادگیری، حافظه و گفتار.
تصمیمگیری درمانی موفق تنها با در نظر گرفتن بقای طولانیمدت کافی نیست، بلکه حفظ عملکرد و استقلال بیمار و بازگشت به زندگی روزمره نیز جزء اهداف کلیدی است.
جمعبندی
چالشها و عوارض درمان تومورهای مخچه، از مراحل جراحی تا درمانهای سیستمیک و تابش، پیچیدگی مسیر تصمیمگیری را نشان میدهند. مدیریت هوشمند این عوارض، پیشبینی بازگشت بیماری و حمایت از کیفیت زندگی بیماران، مستلزم همکاری مستمر تیم چندتخصصی و برنامهریزی دقیق شخصیسازیشده است.
بیشتر بخوانید: آیا تومور مخچه همیشه نیاز به جراحی دارد؟
نتیجهگیری و آینده درمان تومورهای مخچه
جمعبندی رویکردهای چندوجهی
در سال 2025، درمان تومورهای مخچه دیگر یک مداخله تکبعدی نیست. ترکیب جراحی دقیق، رادیوتراپی پیشرفته، شیمیدرمانی هدفمند و نوین، ایمونوتراپی و حمایتهای چندتخصصی، اساس موفقیت درمان را تشکیل میدهند. تصمیمگیری مبتنی بر دادههای مولکولی و ویژگیهای بالینی هر بیمار، امکان شخصیسازی مسیر درمان را فراهم کرده و تعادل بین اثربخشی و حفظ کیفیت زندگی را ممکن میسازد.
نقش فناوری و درمانهای نوین
تصویربرداری پیشرفته، پروتونتراپی، و داروهای هدفمند مبتنی بر پروفایل مولکولی، افقهای جدیدی برای کنترل دقیق تومورهای مخچه باز کردهاند. ایمونوتراپی و درمانهای بیولوژیک نیز، هرچند هنوز در مراحل تحقیقاتی گسترده هستند، نشان میدهند که مسیر درمان میتواند از سیتوتوکسیک صرف به سمت فعالسازی سیستم ایمنی و استفاده از راهکارهای هدفمند حرکت کند.
اهمیت تیم چندتخصصی و تصمیمگیری شخصیسازیشده
تیمهای چندتخصصی با ترکیب تخصصهای نوروسرجری، انکولوژی، رادیوتراپی، پاتولوژی و توانبخشی، به تضمین بهترین تصمیمها برای هر بیمار کمک میکنند. تعامل مستمر بین این تخصصها، همراه با مشارکت فعال بیمار و خانواده، کلید مدیریت موفق تومور، کاهش عوارض و بهبود کیفیت زندگی است.
چشمانداز آینده
با پیشرفتهای فناوری و داروهای نوین، چشمانداز درمان تومورهای مخچه به سوی کنترل دقیقتر بیماری، کاهش عوارض بلندمدت و افزایش بقای باکیفیت است. مطالعات آینده احتمالاً استفاده از ترکیبهای دقیقتر ایمونوتراپی و درمانهای هدفمند را گسترش خواهند داد و فرصتهایی برای پیشگیری از عود دیررس تومور فراهم میکنند.
منابع
- Pan Z, Bao J, Wei S. (2025) — Advancing Medulloblastoma Therapy: Strategies and Survival Insights
- Poggi A, Reggiani F, Azevedo HS, et al. (2025) — Medulloblastoma: Biology and Immunotherapy
- Karaulic A, Fournier C, Pagès G. (2025) — Exploring Novel Applications: Repositioning Clinically Approved Therapies for Medulloblastoma Treatment
- Adult medulloblastoma: Real-world multimodal management and outcomes (2025)
- Literature review: CAR T‑cell therapy as a promising immunotherapeutic approach for medulloblastoma (2025)