اسکولیوز بزرگسالان: چرا بعد از بلوغ ظاهر می شود؟

مقدمه

اسکولیوز بزرگسالان: چرا باید آن را جدی گرفت؟

اسکولیوز بزرگسالان، به عنوان یک انحنای غیرطبیعی جانبی در ستون فقرات، معمولاً با دوران نوجوانی شناخته می‌شود. با این حال، تعداد فزاینده‌ای از بزرگسالان، چه با سابقه قبلی اسکولیوز چه بدون آن، در سنین بالا با این مشکل مواجه می‌شوند. اسکولیوز بزرگسالان نه‌تنها می‌تواند باعث دردهای مزمن و اختلالات حرکتی شود، بلکه در برخی موارد به شکل‌گیری اختلالات عصبی، مشکلات در عملکرد تنفسی و کاهش کیفیت زندگی نیز منجر می‌گردد.

در حالی‌که تصور عمومی آن است که اسکولیوز عمدتاً در دوران نوجوانی و رشد استخوانی رخ می‌دهد، انواع خاصی از اسکولیوز – مانند اسکولیوز دژنراتیو – عمدتاً پس از سن ۴۰ سالگی ظاهر می‌شوند. در بسیاری از بیماران، این انحراف‌ها نتیجه‌ی تغییرات مرتبط با افزایش سن در مهره‌ها، دیسک‌ها و مفاصل ستون فقرات هستند.

به طور کلی، دو نوع اسکولیوز بزرگسالان شایع‌ترند:

اسکولیوز باقی‌مانده از دوران نوجوانی (Progressed Adolescent Idiopathic Scoliosis)

اسکولیوز دژنراتیو اولیه که پس از بلوغ و معمولاً در میانسالی ایجاد می‌شود (De Novo Adult Degenerative Scoliosis)

با توجه به شیوع بیشتر این بیماری در جمعیت سالمند و ارتباط مستقیم آن با درد و ناتوانی‌های جسمی، بررسی دقیق علت‌های بروز اسکولیوز در بزرگسالی از اهمیت بالایی برخوردار است. شناخت مکانیسم‌های پاتولوژیک، بررسی تفاوت‌های ساختاری با انواع نوجوانان، و توجه به شیوه‌های درمانی اختصاصی، نقش کلیدی در بهبود کیفیت زندگی بیماران دارد.

در این مقاله تخصصی، به صورت دقیق و علمی به این پرسش می‌پردازیم که «چرا اسکولیوز در برخی افراد، پس از بلوغ و در بزرگسالی ظاهر می‌شود؟» و به بررسی درمان‌ها، رویکردهای تشخیصی، مدیریت درد، و نقش ورزش در کنترل این وضعیت می‌پردازیم.

تفاوت اسکولیوز بزرگسالان با نوجوانان

تفاوت‌های ساختاری، بالینی و تشخیصی اسکولیوز بزرگسالان

اسکولیوز بزرگسالان از نظر علائم، الگوهای پیشرفت و پاسخ به درمان، تفاوت‌های مهمی با اسکولیوز نوجوانان دارد. شناخت این تفاوت‌ها برای انتخاب درمان مناسب و مدیریت مؤثر بیماران ضروری است.

تفاوت‌های اصلی بین اسکولیوز نوجوانان و بزرگسالان:

1. زمان شروع و علت‌شناسی (Etiology):
   • اسکولیوز نوجوانان اغلب ایدیوپاتیک است (بدون علت مشخص).
   • اسکولیوز بزرگسالان می‌تواند از اسکولیوز نوجوانی باقی‌مانده باشد یا به علت تغییرات دژنراتیو در دیسک‌ها، مفاصل و مهره‌ها ایجاد شود.
2. الگوی انحنا:
   • در نوجوانان، انحناها بیشتر در ناحیه قفسه سینه دیده می‌شود.
   • در بزرگسالان، انحنای اولیه اغلب در ناحیه کمری یا کمری-صدری است.
3. سرعت پیشرفت:
   • در نوجوانان، سرعت پیشرفت اغلب با رشد سریع اسکلتی همزمان است.
   • در بزرگسالان، پیشرفت کندتر اما مداوم و اغلب همراه با درد و بی‌ثباتی مهره‌ای است.
4. علائم بالینی:
   • نوجوانان معمولاً بدون علامت هستند یا شکایتی ندارند.
   • در بزرگسالان، اسکولیوز به‌وضوح با درد مزمن، بی‌ثباتی ستون فقرات، گرفتگی عضلات و گاهی اختلالات حسی یا حرکتی همراه است.
5. پیچیدگی درمانی:
   • درمان نوجوانان عمدتاً با بریس و پیگیری رشد اسکلتی انجام می‌شود.
   • درمان بزرگسالان نیازمند ترکیبی از درمان‌های غیرجراحی، توانبخشی، تزریقات تخصصی و در برخی موارد جراحی پیشرفته است.
6. پاسخ به درمان غیرجراحی:
   • در نوجوانان، اصلاح فعال‌تر انجام می‌شود.
   • در بزرگسالان، هدف اصلی کاهش درد و بهبود عملکرد است نه الزاماً اصلاح کامل انحراف.

درک این تفاوت‌ها به پزشکان، فیزیوتراپیست‌ها و حتی خود بیماران کمک می‌کند تا با رویکردی متناسب‌تر و هدفمندتر با اسکولیوز در سنین بالا مقابله کنند.

درمان‌های مناسب اسکولیوز بزرگسالان

درمان مؤثر به شرط تشخیص دقیق اسکولیوز بزرگسالان

درمان اسکولیوز در بزرگسالان با توجه به شدت علائم، نوع انحنا، سرعت پیشرفت و تأثیر آن بر عملکرد زندگی بیمار، طیف گسترده‌ای را شامل می‌شود. بر خلاف نوجوانان، درمان در بزرگسالان بیشتر هدف تسکین درد، جلوگیری از پیشرفت انحنا و بهبود کیفیت زندگی را دنبال می‌کند.

1.درمان‌های غیرجراحی (Conservative Treatment)

الف) فیزیوتراپی تخصصی اسکولیوز مانند روش( Schroth):

• تمرکز بر تقویت عضلات تثبیت‌کننده ستون فقرات
• افزایش انعطاف‌پذیری، تعادل و اصلاح وضعیت بدن
• تکنیک‌های تنفس جانبی جهت بهبود قفسه سینه

ب) بریس‌های سه‌بعدی سفارشی(3D Scoliosis Braces):

• در موارد انتخاب‌شده، استفاده موقت از بریس برای کاهش فشار و کنترل درد
• توجه: بریس در بزرگسالان بیشتر برای مدیریت علامتی استفاده می‌شود، نه اصلاح کامل

ج) دارودرمانی:

• داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs)
• شل‌کننده‌های عضلانی در دوره‌های کوتاه

د) اصلاح ارگونومی محیطی:

• تغییر در محل کار، خواب و نشستن
• استفاده از صندلی‌های ارگونومیک و پشتی‌های حمایتی

2. درمان‌های بینابینی و مداخله‌ای

• تزریق استروئید اپیدورال (در ادامه مقاله توضیح داده می‌شود)
• بلوک‌های عصبی کمری برای کنترل درد مزمن
• اوزون‌تراپی یا تزریق هیالورونیک اسید در دیسک‌ها (در موارد انتخاب‌شده)

3. درمان‌های جراحی (در ادامه مقاله به‌تفصیل بررسی می‌شود)

• فقط در موارد شدید، پیش‌رونده یا همراه با عوارض عصبی
• تکنیک‌های جدید کم‌تهاجمی مانند endoscopic spinal fusion

در نهایت، انتخاب درمان باید با همکاری تیمی بین پزشک، متخصص ستون فقرات، فیزیوتراپیست و خود بیمار انجام شود.

نقش ورزش در مدیریت اسکولیوز بزرگسالان

ورزش، خط اول دفاعی

ورزش نه‌تنها نقش پیشگیرانه دارد، بلکه در بسیاری از بیماران با اسکولیوز بزرگسالان می‌تواند عامل کنترل‌کننده درد و بهبود حرکت باشد.

اهداف اصلی تمرین درمانی:

• تقویت عضلات مرکزی (core muscles)
• بهبود تعادل عضلانی
• اصلاح الگوهای حرکتی
• کاهش فشار مکانیکی بر ستون فقرات

تمرینات مؤثر برای اسکولیوز بزرگسالان

1. تمرینات تقویت‌کننده ایزومتریک (Static Strengthening):
   • عضلات شکم، پشت و لگن
   • تمرینات با توپ پیلاتس یا کش TRX
2. کشش‌های اصلاحی:
   • کشش همسترینگ، فلکسور ران، عضلات پشتی
3. تکنیک‌های تنفسی مانند Schroth:
   • تنفس جانبی، تمرینات بالانس تنه
4. یوگا و پیلاتس تطبیق‌یافته:
   • تکنیک‌های خاصی از یوگا برای اسکولیوز توسط Elise Miller طراحی شده‌اند
   • (ارجاع: Yoga for Scoliosis – Elise Browning Miller)

نکته :برنامه تمرینی باید توسط فیزیوتراپیست آموزش‌دیده در درمان اسکولیوز طراحی و نظارت شود.

اسکولیوز دژنراتیو و تغییرات مهره‌ای

اسکولیوز دژنراتیو: بیماری ستون فقرات در سایه پیری

یکی از شایع‌ترین علل اسکولیوز در بزرگسالان، اسکولیوز دژنراتیو یا De Novo Adult Scoliosis است. برخلاف اسکولیوز نوجوانان که اغلب بدون درد و با رشد سریع ایجاد می‌شود، اسکولیوز دژنراتیو نتیجه مستقیم فرسایش دیسک‌های بین‌مهره‌ای، تغییرات در مفاصل فاست، و ناپایداری ستون فقرات در اثر افزایش سن است.

مکانیسم‌های پاتولوژیک:

1. کاهش هیدراتاسیون دیسک: با افزایش سن، دیسک‌های بین‌مهره‌ای خشک و نازک می‌شوند، که موجب کاهش توانایی جذب فشار می‌شود.
2. آرتروز مفاصل بین‌مهره‌ای (Facet Arthropathy): درگیری مفاصل فاست باعث بی‌ثباتی و انحراف در محور مهره‌ها می‌شود.
3. عدم تقارن تحلیل دیسک‌ها یا عضلات اطراف ستون فقرات: این موضوع منجر به انحنای تدریجی می‌شود.
4. اسپوندیلولیستزیس: در برخی موارد، یک مهره روی مهره دیگر لغزیده و منجر به درد و انحراف اضافی می‌شود.

علائم بالینی اسکولیوز بزرگسالان

• درد یک‌طرفه کمری
• احساس ناپایداری هنگام ایستادن یا راه رفتن
• خستگی زودرس در ناحیه کمر
• گاهی اوقات علائم عصبی مانند درد انتشاری به پا

تشخیص:

• رادیوگرافی ایستاده ستون فقرات کامل
• MRI برای ارزیابی دیسک‌ها، ریشه‌های عصبی، تنگی کانال نخاعی

درمان اسکولیوز دژنراتیو اغلب نیاز به رویکرد ترکیبی دارد، از جمله فیزیوتراپی هدفمند، تزریق‌های تخصصی و در موارد شدید، جراحی تثبیتی.

تشخیص افتراقی با کمک MRI

MRI  : ابزار طلایی در افتراق درد مکانیکی از درد عصبی

در بیماران بزرگسال با اسکولیوز، استفاده از تصویربرداری MRI نقش کلیدی در افتراق بین درد ناشی از تغییرات اسکلتی و درد ناشی از فشردگی عصبی دارد.

کاربردهای اصلی MRI در اسکولیوز بزرگسالان:

1. بررسی فشردگی ریشه‌های عصبی
2. تشخیص تنگی کانال نخاعی (Spinal Stenosis)
3. ارزیابی میزان تخریب دیسک‌های بین‌مهره‌ای
4. تشخیص اسپوندیلولیستزیس یا ناپایداری دینامیک
5. افتراق بین درد التهابی، مکانیکی یا نوروژنیک

MRI چگونه به درمان کمک می‌کند؟

• تعیین اینکه آیا درد بیمار صرفاً عضلانی-اسکلتی است یا به علت فشردگی عصب سیاتیک یا تنگی کانال نخاعی است.
• کمک به برنامه‌ریزی برای تزریق‌های دقیق اپیدورال یا بلوک عصبی
• در موارد نیاز به جراحی، MRI می‌تواند محل دقیق آسیب و الگوی انحنا را نشان دهد.

نکته بالینی: در صورت وجود علائم نورولوژیک پیشرونده مانند بی‌حسی یا ضعف، MRI  اورژانسی توصیه می‌شود

تزریقات اپیدورال و بلوک‌های عصبی

درمان‌های مداخله‌ای کم‌تهاجمی برای کنترل درد

در بسیاری از بیماران، بخصوص در مراحل ابتدایی یا متوسط اسکولیوز دژنراتیو، درمان‌های مداخله‌ای غیرجراحی می‌توانند نقش مؤثری در تسکین درد و بهبود عملکرد داشته باشند.

مهم‌ترین تکنیک‌های تزریقی:

1. تزریق اپیدورال استروئید (Epidural Steroid Injection):
   • کاهش التهاب در اطراف ریشه‌های عصبی فشرده‌شده
   • اثر کوتاه‌مدت اما مؤثر برای کاهش درد سیاتیکی
2. بلوک‌های عصبی Facet یا Medial Branch Block:
   • مسدود کردن سیگنال‌های درد از مفاصل فاست
   • در بیماران با درد مکانیکی و بی‌ثباتی خفیف مفاصل
3. تزریق‌های عصبی تشخیصی:
   • تعیین منشأ دقیق درد برای تصمیم‌گیری بهتر درمانی
4. رادیوفرکانسی ابلیشن (RFA):
   • سوزاندن اعصاب مسئول انتقال درد از مفاصل فاست
   • اثر ماندگارتر نسبت به بلوک عصبی ساده

مزایا:

• غیرجراحی، سرپایی، بدون نیاز به بیهوشی عمومی
• کاهش نیاز به مصرف داروهای سیستمیک
• بهبود کیفیت خواب و تحرک بیمار

اندیکاسیون‌های جراحی در اسکولیوز بزرگسالان

چه زمانی جراحی ضرورت دارد؟

جراحی در بیماران بزرگسال با اسکولیوز انتخابی دقیق و پرریسک است. لذا تنها در شرایط خاص، پزشک متخصص توصیه به جراحی خواهد کرد.

شرایطی که جراحی را ضروری می‌سازد:

1. پیشرفت سریع انحنا (افزایش زاویه Cobb بیش از 5 درجه در سال)
2. درد مقاوم به درمان‌های غیرجراحی
3. اختلال در عملکرد روده یا مثانه (نشانه آسیب نخاعی)
4. اختلالات عصبی پیشرونده (مانند ضعف پا)
5. عدم پاسخ به تزریقات و فیزیوتراپی پس از ۶ ماه

تکنیک‌های جراحی رایج:

• Posterior Spinal Fusion: تثبیت مهره‌ها از پشت
• Anterior Scoliosis Correction: تکنیک اصلاح قدامی مطالعه موردی (Antonacci et al.)
• Minimal Invasive Fusion: تکنیک‌های کم‌تهاجمی با برش کوچک و دوره نقاهت کوتاه‌تر

 نکته: انتخاب تکنیک جراحی وابسته به نوع انحنا، سن بیمار، وضعیت استخوان‌ها و حضور علائم عصبی است.

 مدیریت درد مزمن در بیماران اسکولیوتیک

استراتژی چندلایه برای مقابله با درد

درمان درد مزمن در اسکولیوز بزرگسالان یک فرایند چند‌مرحله‌ای است که نیاز به مشارکت بیمار، پزشک، فیزیوتراپیست و روانشناس دارد.

بیشتر بخوانید: اسکولیوز چیست؟معرفی کامل انحنای غیرطبیعی ستون فقرات و علائم آن

مؤلفه‌های اصلی مدیریت درد در اسکولیوز بزرگسالان

1. آموزش و روان‌درمانی:
   • آموزش بیمار درباره ماهیت بیماری
   • مدیریت استرس و اضطراب مزمن مرتبط با درد
2. داروها:
   • داروهای ضدافسردگی سه‌حلقه‌ای یا SNRIها
   • داروهای نوروپاتیک مانند گاباپنتین
3. فیزیوتراپی مداوم:
   • تمرینات روزانه تقویتی و کششی
   • مانیتورینگ وضعیت بدن
4. مداخلات بینابینی:
   • تزریق‌های مکرر فقط در صورت اثربخشی کوتاه‌مدت موفق
5. روش‌های مکمل:
   • طب سوزنی، ماساژ تخصصی، آب‌درمان

جمع‌بندی نهایی

نگاه دقیق‌تر به اسکولیوز بزرگسالان: از تشخیص تا درمان

اسکولیوز در بزرگسالان، برخلاف تصور عمومی، یک اختلال محدود به دوران نوجوانی نیست. بسیاری از افراد، یا با باقی‌مانده‌ای از اسکولیوز نوجوانی وارد بزرگسالی می‌شوند، یا در میانسالی و سالمندی با نوعی جدید از این بیماری به نام اسکولیوز دژنراتیو روبه‌رو خواهند شد. درک تفاوت‌های ساختاری و بالینی این بیماری با نوع نوجوانان، اولین قدم در انتخاب مسیر درمان مناسب است.

درمان اسکولیوز در بزرگسالان، رویکردی چندبعدی و پویا دارد. از تمرینات اصلاحی مانند روش‌های فیزیوتراپی خاص مانند (Schroth) گرفته تا روش‌های مداخله‌ای مانند تزریق اپیدورال، بلوک عصبی و در موارد پیشرفته، جراحی تثبیتی، همگی بخشی از طیف درمانی هستند.

نقش تشخیص دقیق با استفاده از MRI ، ارزیابی پیش‌آگهی با در نظر گرفتن زاویه انحراف، و رویکرد جامع به درد مزمن، اهمیت بالایی در بهبود کیفیت زندگی بیماران دارد.در نهایت، هر بیمار داستانی متفاوت دارد و بهترین درمان، درمانی است که با تشخیص تخصصی، مشارکت آگاهانه بیمار و رویکرد شخصی‌سازی‌شده همراه باشد.

سخن پایانی

اگر شما یا یکی از عزیزانتان با اسکولیوز در بزرگسالی مواجه هستید، تأخیر در درمان می‌تواند پیامدهای جبران‌ناپذیری داشته باشد. برای ارزیابی دقیق وضعیت ستون فقراتتان، از مشاوره تخصصی آنلاین یا ویزیت حضوری در کلینیک‌های تخصصی ستون فقرات استفاده کنید.

منابع

1.Scoliosis Research Society (SRS)

2.National Scoliosis Foundation (NSF)

3.PubMed Database

4.ClevelandClinic–Scoliosis

5.ScoliCare. Case study: 78-year-old woman with adult degenerative scoliosis. 2021

6. Severe scoliosis in adult with history of thoracic surgery. Scoliosis Spinal Disord. 2016;11:8